Czesław Nanke

---

Życiorys

Czesław Nanke przyszedł na świat w Krośnie, które w owym czasie znajdowało się pod rządami Austro-Węgier. Pochodził z rodziny o intelektualnym dziedzictwie. Jego rodzicami byli Feliks Nanke, doktor praw na Uniwersytecie Jagiellońskim (UJ), oraz Maria z domu Jüttner. Niestety, Czesław bardzo wcześnie stracił oboje rodziców. Ojciec odszedł w 1893 roku, a matka w 1897 roku, przez co Czesław trafił pod opiekę znacznie starszego przyrodniego brata, Władysława Abrahama. W 1902 roku zakończył naukę w VIII klasie i zdał egzamin dojrzałości w C.K. Gimnazjum Arcyksiężniczki Elżbiety w Samborze.

Już w 1902 roku rozpoczął studia prawnicze na Wydziale Prawa i Umiejętności Politycznych Uniwersytetu Lwowskiego. Dzięki staraniom profesora Władysława Abrahama, w 1903 roku uzyskał stypendium przyznane przez Zakład Narodowy im. Ossolińskich, które zapewniło mu stabilność finansową na czas nauki, chociaż zmusiło go do zmiany kierunku studiowania na historię i geografię. Jego uczestnictwo w seminarium historii nowożytnej skierowało go w stronę pracy nad rozprawą doktorską, którą przygotowywał w latach 1905-1906 pod opieką profesora Bronisława Dembińskiego.

W 1907 roku Czesław obronił pracę doktorską, która dotyczyła stosunku szlachty wołyńskiej do Konstytucji 3 maja. Wkrótce po tym złożył egzamin, by uzyskać uprawnienia nauczyciela szkół średnich, a następnie podjął pracę jako nauczyciel historii w I Gimnazjum w Tarnowie. Obowiązki związane z opieką nad młodszym rodzeństwem skłoniły go do powrotu do Sambora, gdzie również zatrudnił się w tamtejszym gimnazjum.

Czesław Nanke ożenił się z Antoniną z domu Kubisztal, z którą miał troje dzieci: syna Adama oraz córkę Feliksę. W 1910 roku, dzięki wsparciu Władysława Abrahama, dołączył do Ekspedycji Rzymskiej Akademii Umiejętności w Krakowie, która miała na celu wydanie Monumenta Poloniae Vaticana. Lata 1910-1912 spędził w Rzymie, angażując się w badania akt nuncjatury Alberta Bolognettiego za czasów panowania króla Stefana Batorego. Od 1913 roku do 1939 był nauczycielem historii w elitarnym VIII Państwowym Gimnazjum im. Króla Kazimierza Wielkiego we Lwowie.

W tym czasie Czesław Nanke zajął się również przekładem znanego dzieła Niccola Machiavellego „Książę”, które ukazało się w 1920 roku nakładem Książnicy Polskiej Towarzystwa Nauczycieli Szkół Wyższych w Warszawie i Lwowie. Nanke był autorem wielu podręczników szkolnych. W 1923 roku Książnica-Atlas we Lwowie wydała jego podręcznik „Historia średniowieczna” dla klas wyższych szkół średnich, a w latach 1924-1926 opublikowano jego dwutomową „Historię nowożytną”. Do tych prac Nanke opracował wypisy, które cieszyły się dużym zainteresowaniem w nauczaniu historii w szkołach średnich.

Był współautorem „Szkolnego atlasu historycznego” (wspólnie z Władysławem Semkowiczem) oraz „Małego atlasu historycznego” (wspólnie z Ludwikiem Piotrowiczem i Władysławem Semkowiczem). W ramach Ekspedycji Rzymskiej Czesław Nanke dwukrotnie gościł w Rzymie, w 1921 i 1930 roku. Po swoim pobycie w Rzymie w 1921 roku Nanke zreferował wyniki badań archiwów rzymskich na posiedzeniu Towarzystwa Naukowego we Lwowie. Badania te zostały opublikowane w serii Archiwum Towarzystwa Naukowego we Lwowie w 1921 roku pod tytułem „Z dziejów polityki Kuryi Rzymskiej wobec Polski, 1587–1589”. Praca ta posłużyła Czesławowi jako rozprawa habilitacyjna na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Jana Kazimierza (UJK) we Lwowie w 1922 roku, jednak trudności z procedurą habilitacyjną, wynikające z żądań profesora Adama Szelągowskiego, opóźniły jej zakończenie.

Po odmowie złożenia akt nuncjatury Bolognettiego, która była w jego posiadaniu na potrzeby wydania tomu V Monumenta Poloniae Vaticana, habilitacja Nankego została przyjęta przez Radę Wydziału Humanistycznego UJK w listopadzie 1925 roku. Wkrótce thereafter, w 1926 roku, objął posadę nauczyciela akademickiego na tym wydziale, prowadząc wykłady z historii nowożytnej Polski oraz historii powszechnej począwszy od okresu wojny siedmioletniej.

W 1926 roku Nanke został członkiem Komisji Nauczania Historii, powołanej przez Stałą Delegację Zjazdów Historycznych w Lwowie, która miała na celu reformę procesu nauczania historii w kraju. Dodatkowo był aktywnym członkiem stałej komisji historycznej Polskiej Akademii Umiejętności. Od 1930 roku rozpoczął wykłady z historii dyplomacji w nowo otwartym studium dyplomatycznym na Wydziale Prawa UJK, a w 1936 roku ustanowił seminarium z historii dyplomacji i praktyki dyplomatycznej. W 1938 roku objął stanowisko profesora tytularnego UJK.

Po wybuchu II wojny światowej i wkroczeniu wojsk sowieckich do Lwowa, Czesław Nanke pozostał w mieście i zaangażował się w działalność tajnego nauczania, prowadząc lekcje historii w ukrytych grupach. Po ataku III Rzeszy na ZSRR w 1941 roku oraz zajęciu Lwowa przez grupy niemieckie, Nanke otrzymał zatrudnienie w Zarządzie Domów Mieszkalnych i kontynuował wykłady na Podziemnym Uniwersytecie Jana Kazimierza. Z obawy przed aresztowaniem, po ponownym wkroczeniu Armii Czerwonej do Lwowa w lipcu 1944 roku, Nanke schronił się na wsi niedaleko Tarnowa.

W 1945 roku przeniósł się do Tarnowa, gdzie podjął pracę w Liceum Handlowym, nauczał również w Liceum Ogrodniczym w Gumniskach. W 1947 roku Czesław Nanke został zatrudniony jako docent na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, jednak jego starania o przeniesienie do Krakowa i uzyskanie tytularnej profesury zostały zablokowane przez władze komunistyczne. Ponadto wykładał w Szkole Nauk Politycznych, reaktywowanej przez profesora Ludwika Ehrlicha, a jego praca została opublikowana jako skrypt zatytułowany „Historia dyplomacji. Cz. 1: Rozwój form dyplomatycznych”.

Czesław Nanke zmarł w wyniku zawału serca 26 czerwca 1950 roku. Został pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera III).

---

Oceń: Czesław Nanke

---