Jan Dąbrowski (historyk)

---

Życiorys

Jan Dąbrowski był synem Konstantego, który był właścicielem niewielkiej posiadłości rolnej, tartaku oraz garbarni, oraz Emilii z Krupińskich. Jego edukacja rozpoczęła się w szkole powszechnej w Krośnie, a następnie kontynuował ją w gimnazjum im. Sobieskiego w Krakowie. W latach 1908-1912 studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim, na kierunkach historii oraz historii prawa, pod okiem uznanych profesorów, takich jak Franciszek Bujak i Stanisław Krzyżanowski.

W kolejnych latach kształcił się również na uniwersytetach w Budapeszcie, Wiedniu i Paryżu w okresie od 1917 do 1918 roku. W trakcie swojej edukacji angażował się w działalność w organizacjach niepodległościowych, takich jak „Zarzewie” w latach 1908-1910, a także w organizacji „Armia Polska” i Drużynach Strzeleckich w latach 1910-1914. Był więziony zarówno w Piotrkowie Trybunalskim, jak i Butyrkach.

W 1912 roku obronił na Uniwersytecie Jagiellońskim pracę doktorską zatytułowaną „Elżbieta Łokietkówna”. Po ukończeniu studiów pracował jako nauczyciel historii w gimnazjach im. Sobieskiego oraz św. Jacka w Krakowie. Przeprowadzał badania naukowe na Węgrzech, gdzie jednocześnie reprezentował Naczelny Komitet Narodowy oraz zaangażował się w działania na rzecz niepodległości Polski oraz uwolnienia internowanych żołnierzy Legionów Polskich.

W latach 1917-1918 Dąbrowski spędził czas na pracach badawczych w Wiedniu i Paryżu. Był stałym współpracownikiem „Czasu”, a następnie został członkiem redakcji tej gazety, gdzie publikował artykuły dotyczące historii oraz polityki zagranicznej. Po połączeniu „Czasu” z warszawskim „Dniem Polskim” oraz przeniesieniu redakcji do Warszawy, Dąbrowski objął kierownictwo krakowskiego oddziału tej gazety.

W latach dwudziestych XX wieku pełnił funkcję kuratora Niezależnego Związku Akademickiej Młodzieży Socjalistycznej „Życie” na Uniwersytecie. Przed wyborami do Rady Miasta Krakowa w 1938 roku, stał się członkiem komitetu Polskiego Bloku Katolickiego.

Praca naukowa

W 1919 roku Jan Dąbrowski uzyskał habilitację na podstawie rozprawy pt. Ostatnie lata Ludwika Wielkiego. Wkrótce potem, jego kariera akademicka nabrała dynamiki, co zaowocowało awansem na profesora nadzwyczajnego na Uniwersytecie Wileńskim oraz objęciem stanowiska kierownika Katedry Historii Polski i Litwy. W 1920 roku związał się z Uniwersytetem Jagiellońskim, gdzie sprawował funkcję profesora w Katedrze Historii Średniowiecznej, a w 1924 roku objął kierownictwo tej jednostki i został profesorem zwyczajnym. W czasie II wojny światowej aresztowany przez Niemców w ramach Sonderaktion Krakau, Dąbrowski był przetrzymywany w Krakowie i Wrocławiu, jednak dzięki interwencji władz węgierskich, udało mu się uzyskać wolność. Po wojnie brał czynny udział w tajnym nauczaniu.

W latach 1945-1947 pełnił rolę dziekana Wydziału Humanistycznego, a następnie został prorektorem, funkcję tę sprawując do 1952 roku. W roku 1952 Jan Dąbrowski objął kierowanie Katedrą Historii Powszechnej Średniowiecznej, a od 1954 roku był również dyrektorem Biblioteki PAN w Krakowie. Na emeryturę przeszedł w 1961 roku.

Był zasłużonym członkiem Akademii, uzyskując status członka korespondenta PAU w 1925 roku, a dwa lata później został członkiem czynnym PAU. W 1932 roku dołączył do Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, a w 1952 roku został członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk. W ramach PAU zajmował się licznymi funkcjami, w tym był sekretarzem Wydziału II PAU w latach 1945–1952 oraz sekretarzem generalnym w latach 1948-1952. Rola Dąbrowskiego w Prezydium PAU i jego oddziaływanie na rozwój nauki w Polsce przyniosły mu wiele zaszczytów.

Współpracował również z instytucjami węgierskimi, będąc członkiem Węgierskiej Akademii Umiejętności oraz Towarzystwa Literackiego im. Petöfiego w Budapeszcie. Jego zaangażowanie w działalność towarzystw naukowych obejmowało także Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, gdzie był prezesem w latach 1945-1964 oraz Polskiego Towarzystwa Historycznego.

Pomimo pozytywnych osiągnięć, po 1945 roku Dąbrowski nawiązał współpracę z rządem komunistycznym, co spotkało się z krytyką ze strony historyków. Jego relacja z Stanisławem Skrzeszewskim, ministrem oświaty, budziła kontrowersje. W badaniach profesor Piotr Hübner zauważył, że Dąbrowski nie przeszedł na obronę Polskiej Akademii Umiejętności, a zamiast tego zabezpieczył swoją pozycję kuratora Biblioteki PAN. Był również oskarżany o współudział w nagonkach na naukowców o antykomunistycznych poglądach, w tym na Władysława Konopczyńskiego.

Dąbrowski odrzucił także pomysł reaktywacji PAU po 1956 roku, co prowadziło do jego odwołania z funkcji sekretarza generalnego. Mimo kontrowersji, do końca życia cieszył się wsparciem finansowym z tytułu tej funkcji, co było wypłacane przez Polską Akademię Nauk.

Na Uniwersytecie Jagiellońskim znany był z zaangażowania w pomoc studentom pochodzenia chłopskiego. Uczelnie w Krakowie oraz Budapeszcie uhonorowały go doktoratami honoris causa. Jego 70-lecie urodzin było uświetnione publikacją tomów rozpraw Mediaevalia, dedykowanych mu przez polskich i węgierskich historyków. Jan Dąbrowski został odznaczony m.in. Krzyżem Komandorskim i Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, a także Węgierskim Krzyżem Komandorskim Zasługi z Gwiazdą oraz Krzyżem Komandorskim Orderu Korony Włoch.

W ramach swojej działalności naukowej Dąbrowski był organizatorem sesji na temat relacji Krakowa z Pomorzem oraz „Krakowskiego Odrodzenia”. Był również aktywnym uczestnikiem żywych dyskusji z innymi historykami, jak choćby Oskarem Haleckim, gdy omawiali temat Władysława Warneńczyka oraz jego roli w historiografii.

Jego badania koncentrowały się na historiach średniowiecznej Polski i Węgier, jak również na relacjach polsko-węgierskich oraz polsko-włoskich. W szczególności poświęcił uwagę związkom Krakowa z miastami węgierskimi w czasach średniowiecza oraz rządom dynastii Andegawenów w Polsce.

Jan Dąbrowski został pochowany na Cmentarzu Salwatorskim w Krakowie, gdzie jego wkład w historię Polski oraz węgierską pozostaje doceniany do dziś.

Publikacje

Jan Dąbrowski był wybitnym historykiem, który dał się poznać poprzez swoje znaczące publikacje dotyczące historii Polski, szczególnie tej zapisanej w archiwach budapeszteńskich. Jego prace miały na celu ożywienie badań nad polską historią i przyczyniły się do lepszego zrozumienia kluczowych wydarzeń. Dąbrowski podjął się między innymi edycji krytycznej dzieła „Historia Polonica” autorstwa Jana Długosza, skupiając się na badaniach dotyczących opisu bitwy pod Grunwaldem.

Był osobą niezwykle aktywną w środowisku akademickim, współpracując m.in. z redakcją „Czasu” oraz będąc członkiem Komitetu Redakcyjnego Polskiego Słownika Biograficznego. Dodatkowo, pełnił rolę redaktora „Rocznika Biblioteki PAN w Krakowie”. Jego dorobek naukowy jest imponujący – Dąbrowski ogłosił ponad 600 prac, które znacząco przyczyniły się do rozwoju historiografii polskiej.

Do najważniejszych jego publikacji zalicza się:

• Kraków a Węgry w wiekach średnich (1911),
• Pochodzenie rodu Amadejów (1912),
• Średniowieczne kroniki węgierskie w świetle ostatnich badań (1914),
• Nowa historjografia węgierska (1915),
• Znaczenie literatury historycznej węgierskiej dla historji polskiej (1920),
• Bitwa Grunwaldzka: (z historii Polski) (1920),
• Władysław Łokietek (1921),
• Polityka andegaweńska Kazimierza Wielkiego (1922),
• Władysław I Jagiellończyk na Węgrzech, 1440-1444 (1922),
• Organizacja naczelnych władz wojskowych a ustrój Rzeczypospolitej (1924),
• Węgry (1924),
• Dzieje Polski średniowiecznej (1926, z Romanem Grodeckim i Stanisławem Zachorowskim),
• Dzieje polityczne Śląska w latach 1290-1402 (1932, w: Historia Śląska),
• Portret Kazimierza Wielkiego (1933),
• Dzieje Europy od X do schyłku XIV wieku (1937),
• Wielka Wojna 1914-1918 (1937, w: Wielka historia powszechna),
• Kraków pod rządami worga (1946, redaktor),
• Korona Królestwa Polskiego w XIV wieku (1956),
• Kraków. Studia nad rozwojem miasta (1957, redaktor),
• Studia nad początkami państwa polskiego (1958).

Jego wkład w polską historiografię pozostaje niezatarte, a prace Dąbrowskiego są cenione zarówno przez historyków, jak i badaczy kultury. Dzięki jego działalności, wiele cennych informacji zostało udostępnionych kolejnym pokoleniom historyków.

Bibliografia, linki

W poniższej sekcji przedstawiamy bibliografię oraz odnośniki związane z Janem Dąbrowskim, wybitnym historykiem.

• Biogramy uczonych polskich, Część I: Nauki społeczne, zeszyt 1: A-J, Wrocław 1983,
• Piotr Hübner, Krakowski szkodnik, Forum Akademickie 5/2017.

---

Oceń: Jan Dąbrowski (historyk)

---