Stanisław Bergman, który urodził się 26 października 1885 roku w Krośnie, to postać wybitna w historii polskiej architektury. Był on nie tylko architektem, ale także majorem rezerwy Wojska Polskiego, co podkreśla jego wielowymiarowe zainteresowania i zaangażowanie w różne dziedziny życia.
Jego życie zakończyło się 10 października 1958 roku w Zakopanem, pozostawiając po sobie dziedzictwo, które z pewnością zasługuje na dalsze badania i popularyzację. W kolejnych częściach artykułu przyjrzymy się nie tylko jego osiągnięciom architektonicznym, ale także wpływowi, jaki wywarł na rozwój urbanistyki w Polsce.
Życiorys
Stanisław Bergman, syn Józefa i Emilii Patli, był bratanem uznanego artysty malarza Stanisława Bergmana (1862–1930). Ukończył Gimnazjum w Jaśle w 1902 roku oraz Wyższą Szkołę Przemysłową w Krakowie, gdzie specjalizował się w budownictwie lądowym, zdobywając dyplom w 1906 roku. Na przełomie lat 1905 i 1906 przyczynił się do organizacji życia narodowego, szczególnie w powiecie buczackim oraz w Krakowie, będąc aktywnym członkiem Towarzystwa Szkoły Ludowej.
W czasie I wojny światowej służył w 20. pułku piechoty. Jego służba na froncie obejmowała okres od sierpnia 1914 do sierpnia 1918 roku i trwała łącznie 43 miesiące, w tym na frontach rosyjskim oraz włoskim. Został mianowany podporucznikiem już w 1914 roku, a dwa lata później awans na podporucznika. Wziął udział w antyaustriackiej konspiracji wojskowej, która rozpoczęła się w listopadzie 1916 roku na froncie karpacko-bukowińskim. Był również inspiratorem działań niepodległościowych i członkiem władz organizacji „Wolność”. Po rozwiązaniu Legionów, zajął się szerzeniem dezorganizacji jednostki, przekazując żołnierzy do tzw. „zielonych kadr”.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, Bergman został przyjęty do Wojska Polskiego. W okresie od listopada do grudnia 1918 roku brał udział w obronie Lwowa jako dowódca kompanii „Kulparkowskiej”, odpowiedzialnej za monitoring na odcinku Rogatki Kulparkowskiej. W 1919 roku awansował na kapitana, a w 1920 roku na majora. Do lipca 1920 roku pełnił funkcję dowódcy kompanii technicznej w 1. pułku Strzelców Podhalańskich w Nowym Sączu, a także uczestniczył w działaniach bojowych na froncie bolszewickim oraz w zajęciu Kijowa podczas wyprawy kijowskiej. Następnie do czerwca 1921 roku pracował w Departamencie I w Ministerstwie Spraw Wojskowych, a później wrócił do 1. pspodh., aż w końcu przeszedł do rezerwy.
Bergman uzyskał status majora rezerwy piechoty, z datą starszeństwa 1 czerwca 1919, i w latach dwudziestych pozostawał oficerem rezerwy 1. pspodh. W roku 1934, jako major rezerwy piechoty, był częścią kadry okręgowej nr X, a także był przydzielony do Powiatowej Komendy Uzupełnień w Sanoku. W swojej działalności zawodowej pełnił rolę architekta oraz właściciela firm budowlanych z siedzibą we Lwowie oraz Krośnie w okresach 1907–1914 oraz 1921–1944. Był odpowiedzialny za projektowanie wielu okazałych budynków w swoim rodzinnym mieście. Należał do „Związku Organizacji »Wolność«…”. W 1930 roku kandydował do Sejmu RP III kadencji w okręgu przemyskim nr 48 i w październiku 1936 roku, jako członek Stronnictwa Narodowego, zdobył stanowisko wiceburmistrza Krosna.
W 1939 roku został zmobilizowany, jednak uniknął niewoli. W czasie niemieckiej okupacji działał w strukturach ZWZ-AK w Krośnie. Został aresztowany przez Gestapo i przetrzymywany w Jaśle. Po wejściu armii sowieckiej do Krosna, Bergman został aresztowany przez NKWD i w styczniu 1945 roku zesłany do obozu pracy w kopalni węgla na Donbasie. Po trzech latach powrócił do Polski, a następnie pracował jako inspektor nadzoru w jednym z przedsiębiorstw krakowskich w latach 1948–1951.
W uznaniu jego zasług, został odznaczony m.in. Krzyżem Walecznych, Krzyżem Niepodległości oraz Krzyżem Obrony Lwowa.
Przypisy
- Z całego kraju. Krosno. Nowy wiceburmistrz. „Warszawski Dziennik Narodowy”. Nr 317B, s. 5, 18.11.1936 r.
- Kandydaci do Sejmu z Listy Narodowej 4. w okręgu przemyskim. „Ziemia Przemyska”. 60, s. 1, 25.10.1930 r.
- Wybory. „Ziemia Przemyska”. 59, s. 2, 18.10.1930 r.
- Rocznik Oficerski Rezerw 1934, s. 1030.
- Rocznik Oficerski 1923, s. 377, 468.
Pozostali ludzie w kategorii "Inżynieria i technologie":
Jerzy Werner | Mieczysław Sąsiadek | Tad Krzanowski | Otton Dąbrowski | Jan Szal | Bolesław Rostowski | Daniel Słyś | Stanisław PabisOceń: Stanisław Bergman (architekt)