Jan Chwałczyk

---

Życiorys

Jan Chwałczyk to postać, której historia jest nierozerwalnie związana z miastem Krosno, gdzie rozpoczęła się jego życiowa podróż. Urodził się w rodzinie Zygmuntowiczów, u dziadków ze strony matki, którzy prowadzili znaczące gospodarstwo. Dziadek, Jan Zygmuntowicz, nie tylko zajmował się rolnictwem, ale również był twórcą atrakcyjnych elementów metaloplastyki, które wzbogaciły architekturę krośnieńską. Jego innowacyjny duch objawiał się poprzez nowoczesną pasiekę oraz patenty na urządzenia pszczelarskie, w tym pierwszą w Polsce wytwórnię przyborów pszczelniczych.

W trakcie II wojny światowej Jan Chwałczyk mieszkał w Krośnie i Lwowie, a w 1946 roku zdecydował się na przeprowadzkę do Wrocławia, gdzie osiedlił się na stałe. W latach 1946–1951 starał się poszerzać swoje horyzonty artystyczne oraz zdobywać wiedzę, studiując w Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu pod okiem prof. Eugeniusza Gepperta. Jego aktywność nie ograniczała się jedynie do nauki; Jan brał czynny udział w życiu studenckim, a swoją osobowością inspirował innych. W tym trudnym okresie okresu socjalistycznej ingerencji, sprzeciwiał się zmianom polityczno-organizacyjnym na uczelni, w tym działaniach Grupy Bratniak.

W 1950 roku poślubił Wandę Gołkowską, z którą współtworzył przez wiele lat, aż do jej śmierci w 2013 roku. Związek artystyczny i osobisty z Wandą miał znaczący wpływ na jego twórczość. W 2014 roku Jan, wkrótce po stracie żony, zawarł nowy związek małżeński z Ewą Ludwińską, co oznaczało kolejny rozdział w jego życiu.

Twórczość i działalność artystyczna

Jan Chwałczyk, po ukończeniu edukacji na Politechnice Wrocławskiej w latach 1946-1951, aktywnie uczestniczył w artystycznym życiu Wrocławia lat 50. Współtworzył grupę Poszukiwania Formy i Koloru, a później w latach 60. Grupę Wrocławską. W 1965 roku jego prace zyskały uznanie podczas I Biennale Form Przestrzennych w Elblągu, gdzie jego forma przestrzenno-kinetyczna zyskała miejsce na Górze Św. Anny w parku im. R. Traugutta w Elblągu.

Rok później, w 1966, brał udział w Sympozjum Artystów i Naukowców w Puławach, a na przełomie lat 60. i 70. współpracował z Jerzym Ludwińskim w wrocławskiej Galerii pod Moną Lizą, gdzie w 1969 roku odbyła się jego indywidualna wystawa „Portrety i Autoportrety”. Chwałczyk regularnie uczestniczył także w Plenerach Koszalińskich, odbywających się w Osiekach.

W latach 70. artysta związał się z nurtem sztuki konceptualnej, realizując prace takie jak „Portret Sztuki” (1972) oraz akcję „Kontrapunkt” (1972-1974). W tym okresie prowadził także Galerię Sztuki Informacji Kreatywnej we Wrocławiu, w latach 1972-1975. Na Sympozjum Wrocław ’70 prezentował projekt „Reproduktora Widma Słonecznego”. Ponadto, 9 maja 1970 roku zrealizował koncepcję Henryka Stażewskiego „Kompozycja przestrzenna nieograniczona”, znaną jako „9 promieni światła na niebie”.

Jan Chwałczyk był obecny w wielu kluczowych wydarzeniach artystycznych tego okresu, takich jak wystawa „Sztuka Pojęciowa” w Galerii pod Moną Lizą w 1970 roku, a także Sympozjum Złotego Grona w Zielonej Górze w 1971 roku. Jego prace były prezentowane również w Międzynarodowym Festiwalu w Edynburgu w 1972, „Interwencjach” w Pawłowicach w 1975 oraz w „Artycypacjach” w Dłusku w latach 1976 i 1977, a także w Sympozjum Jankowice w 1978 oraz Biennale w São Paulo w 1981 roku. Współtworzył również międzynarodową sieć mail artu, będąc częścią ruchu artystycznego, który zyskał na znaczeniu w latach 70.

Od połowy lat 60. światło oraz cień stały się kluczowymi elementami jego twórczości, inspirując go do realizacji przestrzennych kompozycji i instalacji, określanych mianem „Reproduktorów Światła i Cienia”. W swoich dziełach badał struktury fizyczne oraz wizualne efekty związane z grą światła, koloru oraz percepcją barwy. W latach 1984-2005 uczestniczył w plenerach organizowanych przez Bożenę Kowalską w Białowieży, Okunince i Orońsku, a w latach 90. brał udział w artystycznych inicjatywach Gerharda Jürgena Bluma-Kwiatkowskiego w Polsce oraz Niemczech.

W 2006 roku Chwałczyk otrzymał Nagrodę Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, a pięć lat później został wyróżniony Srebrnym Medalem Zasłużonego Kulturze Gloria Artis. W latach 2000-2013 wspólnie z Wandą Gołkowską i jej studentami prowadził grupę Kontynuacja i Sprzeciw. W 2014 roku jego reproduktor cienia „Ten fantastyczny cień” został, z inicjatywy Galerii EL, umieszczony w parku im. R. Traugutta w Elblągu.

Jan Chwałczyk zmarł 10 grudnia 2018 roku we Wrocławiu, a jego ostatnie miejsce spoczynku znajduje się na Cmentarzu Osobowickim w Wrocławiu.

---

Oceń: Jan Chwałczyk

---